taz.de

# taz.de -- Kanal İstanbul: Vaaz edilmiş topraklar

> Kamuoyunda tartışmalara neden olan Kanal İstanbul, deniz ulaşımından çok
> bir imar projesi izlenimi veriyor. Kayabaşı'nda bir arazi satış ofisini
> ziyaret ettik.

(IMG) Bild: Kanal İstanbul'un güzergahında olan Sazlıbosna köyü

“Size buralar uymaz, beyefendi,“ diyor emlakçı Murat Özçelik; emekliliğinde
kafa dinleyip bağ, bahçe ile uğraşabileceği bir arsa arayışında olan
öğretmen Sedat Atalay’a. Özçelik, Kanal İstanbul Arsa Ofisi isimli iş
yerinde, Sazlıdere baraj gölü civarındaki verimli toprakları alıp satıyor.
Kanal İstanbul projesinin son aylarda yeniden gündeme gelmesinin ardından
güzergah üzerindeki arazilerin değerinin artmasından hoşnut. Kanalın
geçmesi planlanan Sazlıdere’nin doğusundaki Kayabaşı’nda yer alan arsa
ofisinin ön bürosu boydan boya Yenişehir’in master planıyla kaplı.

Nüfus projeksiyonlarının 500 bin ile iki milyon arasında değiştiği,
bazılarının ise yedi milyona kadar çıkardığı Yenişehir: Trakya'yı boydan
boya kesecek, 45 km uzunluk, ortalama 350 metre genişlik ve 21 metre
derinlikte planlanan ve İstanbul'un merkezini bir adaya dönüştürecek olan
kanalın etrafını çevrelemesi öngörülen büyük imar projesi.

Ofisteki makam masasının arkasındaki duvar Manhattan'ın gökdelenli gece
silueti ile kaplı. Duvarın önünde Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın hayli iri
bir portresi ve büyük bir televizyon ekranı yer alıyor- [1][Kanal
İstanbul'un tanıtım filmini] müşterilerle birlikte izlemek için ideal.
Murat Özçelik hangi toprakların gelecek vadettiğini biliyor. Gözlerini
kısıp manidar bi gülümseme ile Atalay’a tüyo veriyor: “Çatalca'dan verelim!
Buralar bitti bile, gelecek Çatalca'da.“

Özçelik, yeni kurulacak şehrin günün birinde 40 km ötedeki Çatalca’ya kadar
uzanacağını ima ediyor. Böylelikle sakin bir emeklilik geçirecek olan Sedat
Bey, çocuklarına da gelecekte kıymetlenecek bir arsa bırakmış olacak.
Kanalın Sazlidere kesimi etrafındaki bölgenin gökdelenli, otoyollu, AVM’li
büyük bir şehir olacağını güvenle anlatıyor.Bu yüzden bu bölge Atalay’ın
kafa dinlemesi için ideal değil.

Masalara öbek öbek yığılı parlak kağıtlara basılı broşürün üçüncü
sayfasında büyük harflerle şu cümle yazılı: “30 Nisan 2014 Tarihli Resmi
Gazete'de yayınlanan [2][2014/6028 Sayılı Karar] ile Yanı Başınızda
Bulunan Tarla Vasfındaki Bölgenin İmara Açılacağını Biliyor muydunuz?“
Kapak içinde, ikinci sayfada ilgili resmi gazete ilanının orijinal
görüntüsü yer alıyor: İmzacılar arasında dönemin Başbakanı Tayyip Edoğan,
bugünlerde yeni parti kurma çalışmaları içerisinde olan eski Başbakan
Yardımcısı Ali Babacan ve eski Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu'nun
isimleri seçiliyor.

## Gemilerin kanalı tercih etmesi için bir neden yok

Kanala dair ilk resmi açıklama 27 Nisan 2011'de bizzat Erdoğan'dan
gelmişti. Kanal İstanbul projesi için „en büyük hayalim“ diyen Erdoğan,
proje ile İstanbul Boğazı'ndaki trafiğin azalacağını ve Boğaz trafiği
nedeniyle ortaya çıkan riskin en aza indirileceğini ifade ediyordu. Ancak
Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü’ne göre tonajı gittikçe artan gemilerin
Boğaz’dan geçiş oranı son 12 yılda yüzde 27,3 oranında azalmış durumda.
2018 yılında Boğaz'dan 41 bin gemi geçti. Bu sayı 2006 yılında 54 bindi.
Gemilerin yapılacak dar ve sığ kanaldan, üzerine para ödeyerek geçmeyi
tercih etmeleri için özel bir neden yok.

Zira 1936 tarihli Montrö anlaşmasındaki tarifenin 1983 yılında dolara
sabitlenmesiyle ticari gemiler Boğaz’dan cüzi bir ücret ödeyerek geçiyor.
Buna rağmen Ulaştırma Bakanı Cahit Turhan, Kanal İstanbul'dan geçecek
gemilerden alınacak paranın yıllık 1 milyar dolar civarında olduğunu
belirtiyor. Turhan, Ocak ayında yaptığı açıklamada kanaldan 50 bin gemi
geçtiği takdirde bu gelirin yıllık 5 milyar dolara çıkacağını iddia etti.

Daha yatırım maliyetinin henüz hesaplanamadığı bir projenin getireceği
gelire dair açıklamalar retorikten öte değil. Projenin maliyeti ÇED
raporuna göre 75 milyar lira. Ulaştırma Bakanlığı ise projenin maliyetinin
20 milyar dolar olacağı bilgisini sonradan yaptığı ikinci bir açıklamayla
15 milyar dolar olarak revize etti.

## Bir gayrimenkul projesi olarak Kanal İstanbul

Projenin resmi tanıtım videosu, her şeyden önce bir gayrimenkul hikayesi
anlatıyor. Bu durum, Kanal İstanbul deniz ulaşımından çok bir imar projesi
olduğu şüphesini doğuruyor. Kanalı tanıtan diğer bir video, [3][Kanal
İstanbul'un Disneyland'ı] andıran yapılarla çevrelenmiş bir tür süs havuzu
olacağı imajını besliyor.

Bölgenin imara açılması, Bakanlar Kurulu’nun [4][2012'de aldığı bir karara]
dayanıyor. Bu kararın ardından rezerv alanlar „Afet Riski Azaltma Amacıyla
Kentsel Gelişme Alanı“ ilan edilirken, Kanal İstanbul’dan bahsedilmiyor.
2014 yılında yapılan düzenleme ise bu rezerv alanın genişletilmesiyle daha
çok tarım alanının imara açılmasına ilişkin.

İstanbul kent yönetimi bu planlamaya dahil edilmedi. Bu plan aynı zamanda
2008 tarihli mevcut çevre düzeni planına da aykırıydı. Çevre planında bu
bölge içme suyu havzası, koruma statülü sulak alan, orman, birinici sınıf
tarım alanı ve kırsal yerleşim alanı olarak yer alıyordu. Mayıs 2016’da
Mera Kanunu'na eklenen madde de Kanal İstanbul’un bulunduğu bölgedeki
meralık alanların niteliğini değiştirdi.

Yıldız Teknik Üniversitesi Teknopark’ta faaliyet gösteren Türkiye Veri
İşleme Merkezi (TUVIMER) verileri, bölgedeki yapılaşmanın boyutlarını
ortaya koyuyor. Araştırmaya göre İstanbul’daki toplam su havzaları
içerisinde satışa çıkan arsalar 2014-2016 yılları arasında iki kat arttı.
2014 yılında havza alanları içerisinde 59 bin 146 arsa satışa sunulurken,
2016 yılında bu rakam ciddi bir sıçramayla 124 bin 842’ye yükseldi.
Araştırma, havza alanlarında satışa sunulan gayrimenkullerin 2014 yılında
8,99 milyar dolar olan yıllık ticari hacminin 2016 yılında 24,81 milyar
dolara yükseldiğini de gösteriyor.

Bu yatırımların menşei ve kapsamı konusunda bilgi almak kolay değil.
İBB'nin Aralık ayında Kanal İstanbul havzasındaki mülkiyet haritalarını
kamuoyu ile paylaşmasından rahatsızlık duyan Tapu ve Kadastro Genel
Müdürlüğü bir kısıtlama getirdi. Artık arazilerin mülkiyet durumunu
öğrenmek için bakanlıktan izin almak gerekiyor.

Murat Özçelik’in anlattığına göre Erdoğan son on yılda ne zaman Kanal
İstanbul ile ilgili ağzını açsa tüm yöredeki arsa fiyatları yükselmiş. 10
yıl boyunca hep kazandığını söylüyor. Samimi ve içten bir gülüşle, “Bizde
yalan yok, Tayyipçiyim ben“ diyen Özçelik, Erdoğan’a muhalif olanların da
buralardan arsa satın aldığını belirtiyor. Erdoğan’ı destekleme sebebini,
imar hareketinin ekonomiye getireceği bereket üzerinden açıklıyor.

## Projeler sorun çözmek için yapılır

Kanal İstanbul projesine toplum tepkisi, AKP’nin daha önce giriştiği ve tüm
tepkilere rağmen tamamladığı 3. Havaalanı ve 3. köprü gibi projelerden çok
daha güçlü. Araştırma kuruluşu KONDA'nın Genel Müdürü Bekir Ağırdır,
[5][projeye desteğin yüzde yirmi] civarında olduğunu söylüyor. Yüz binden
fazla yurttaş, Aralık ayının sonunda projenin ÇED Raporu’na itiraz
dilekçelerini vermek için ülke genelindeki Çevre ve Şehircilik Bakanlığı İl
Müdürlükleri'nin önünde sıra bekledi. ÇED raporu buna rağmen 17 Ocak günü
onaylandı. Son yerel seçimlerde muhalefete geçen İstanbul Büyükşehir
Belediyesi, Bakanlık ile 2018 yılında imzalanan kurumsal işbirliği
protokolünden 2019 yılı sonunda çekildi. İstanbul Belediye Başkanı
İmamoğlu, bir referendum önerisinde dahi bulundu.

İBB’nin 10 Ocak günü Istanbul Kongre Merkezi’nde düzenlediği ve 3 bin 500
kişinin katıldığı çalıştayda İmamoğlu ile birlikte CHP Genel Başkanı Kemal
Kılıçdaroğlu ve İYİ Parti Başkanı Meral Akşener de konuşma yaptı. Proje
hakkında farklı kaynaklar tarafından üretilmiş dökümanları analiz eden
ekonomist ve mühendisler, projenin ekonomik ve fiziksel boyutuna dair
üzerine konuşulabilir net bir veri seti olmadığını çalıştay boyunca
sıklıkla vurguladı. Bir katılımcı, Kanal İstanbul’un teknik anlamda bir
proje olarak kabul edilmesinin bile kolay olmadığını söyledi: “Her proje
bir sorun çözmek için yapılır, oysa bu projenin hangi sorunu çözmek
istediğini anlamak bile mümkün değil.“

Kanal İstanbul’un çevre üzerindeki etkileriyse ayrı bir haberin konusu.
Kanal gerçekleştiği takdirde İstanbul'un toplam su biriktirme kapasitesinin
onda birini sağlayan Sazlıdere barajı ortadan kalkıyor, onda ikisini
sağlayan Terkos lagünü ve yeraltı suları da tuzlanma riskiyle karşı
karşıya. Terkos, Sazlıdere ve Küçükçekmece lagünü etrafındaki sazlıklar,
göçmen ve yerli kuşların konaklama, üreme, beslenmesini sağlayan Önemli Kuş
Alanları.

Kanal tüm bu özgün ekosistemleri geri dönüşü olmayacak bir şekilde ortadan
kaldıracak. Bölgenin jeolojik yapısı gereği, kanalın içinden geçtiği tüm
alanların taşıma kapasitesi de çok zayıf: Deprem anında heyelan ve
toprakların sıvılaşma riskleri çok yüksek. Bölgenin ilave yapılaşmaya
açılması, risklerin de artması anlamına geliyor.

Peki bu kadar yüksek bir bedel ödenecek olan Kanal İstanbul’dan sağlanması
beklenen fayda nedir? Bu sorunun yanıtı yok.

Kayabaşı’nda yer alan arazi satış ofisindeki muhabbet koyulaşıyor. Bir
yandan ekonominin tek merkezinin İstanbul olduğunu ve bu merkeze
yoğunlaşmanın kaçınılmaz olduğunu söyleyen Özçelik, diğer yandan gerçek
muradını samimiyetle açık ediyor: Aslında İstanbul bitmiş, kendisi de
buraya kazık çakacak değilmiş. Hayalinin, 10-15 yıl daha kanal boyundaki
arazileri satıp, dünyalığını yapınca Erzurum'a köyüne dönmek ve orda huzur
bulmak olduğunu ifade ediyor. Peki, ya bu kanal yapılmaz, buralara imar
izni de çıkmaz ise, o zaman ne olacak? Bu tarlalara yatırım yapanların hali
ne olacak?

Murat Özçelik rahat bir şekilde cevaplıyor: “Haklısınız, yatırımcılık demek
risk almak demektir, o kadarını da öğrenecekler.“

20 Jan 2020

## LINKS

(DIR) [1] https://www.youtube.com/watch?v=lq93qFLcv6k
(DIR) [2] https://xn--www-hfa.xn--resmigazete-ppadccc.xn--gov-hfa.xn--tr-4da/es%C2%ADki%C2%ADler/2014/04/20140430-5.ht%C2%ADm
(DIR) [3] https://www.izlesene.com/video/kanal-istanbul-projesi-tanitim-filmi/10170328
(DIR) [4] https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2012/05/20120531-1.htm
(DIR) [5] https://www.youtube.com/watch?v=AdCmWJra8Pk&amp;feature=emb_title

## AUTOREN

(DIR) Orhan Esen

## TAGS

(DIR) taz.gazete
(DIR) Toplum
(DIR) Politika
(DIR) taz.gazete

## ARTIKEL ZUM THEMA