# taz.de -- Havalimanındaki DHL inşaatında iş cinayeti: Alman sermayesi için ölmek
> DHL firmasının İstanbul Havalimanı'ndaki şantiyesinde, gerekli güvenlik
> önlemleri alınmadığı için 19 yaşında bir işçi öldü. Sorumluluk Alman
> şirketin mi?
(IMG) Bild: DHL, İstanbul Havalimanı'na 135 milyon avro değerinde bir yatırım yaptı
DHL'nin İstanbul Havalimanı'nda kurduğu kargo merkezinin şantiyesinde 4
Kasım Pazartesi günü büyük bir telaş vardı. Şantiyeyi tepeden tırnağa
temizlemek için uzun bir mesai yapıldı. Merdiven kenarlarına demir
korkuluklar dikildi. Asansör boşlukları güvenliğe alındı. Akşam çalışmasını
kolaylaştırmak için yüksek yerlere aydınlatma kuruldu. Bodrum katındaki
ıslanmış elektrik kabloları toparlandı. Ancak temizlik yeterli değildi. DHL
için bu inşaatı üstlenen Berko İnşaat'ın taşeronlarından biri, tüm
çalışanlarını öğle yemeğinden sonra bir araya topladı. İşçilere, güvenlik
kurallarına uymadıkları takdirde para cezası kesileceği tebliğ edildi.
İşçiler, tüm kurallara uyacaklarına dair kendilerine verilen kağıtları
imzaladılar.
Bu telaşın sebebi Almanya'dan gelen DHL heyetinin Salı günü şantiyeyi
ziyaret edecek olmasıydı. Ziyaretin gerekçesiyse, şantiyede çalışan 19
yaşındaki işçi Mehmet Aydın'ın 30 Ekim akşamı mesaisinin ardından asansör
boşluğuna düşerek ölmesiydi. Aynı şantiyede çalışan ve gördüklerini
taz.gazete'ye aktaran Ahmet Karakaya*, Mehmet Aydın'ın düştüğü asansör
boşluğunda yapılan temizliği anlattı: „O kadar kan akmış ki, kanı
temizliyorlardı. Alçı tozunu kanın üstüne serptiler.“
İstanbul Havalimanı geçen yılın Ekim ayında yolcu trafiğine açılmış olsa
da, işçiler şantiyelerde ölmeye devam ediyor. İstanbul Havalimanı'ndaki
kötü çalışma koşulları, Berlin Brandenburg Havalimanı'ndan beş kat büyük
olan bu havalimanının 42 ay gibi kısa bir sürede tamamlanmasını mümkün
kıldı. Şu ana kadar inşaatta 58 işçi öldü. Beş şirketten oluşan İGA
konsorsiyumu, havalimanı inşaatında yüzlerce küçük şirketten oluşan bir
taşeron sistemi kurdu. [1][Ana yüklenicilerin maliyetlerini düşüren bu
sistem], işçiler [2][paralarını alamadığında,] yaralandığında ya da
öldüğünde, sorumluluğu patronlardan alıp taşeronlara yükledi. 30 Ekim'de
ölen Mehmet Aydın da, İstanbul Havalimanı'ndaki DHL kargo merkezi inşaatını
üstlenen Berko İnşaat'ın taşeronu HT Mekanik'te çalışıyordu.
Taz.gazete, Nisan ayında [3][İstanbul Havalimanı ile ilgili bir dosya]
yayımladı ve dosya kapsamında bu projeye dahil olan büyük Alman
şirketleriyle de iletişime geçti: 143 yolcu köprüsünü tedarik eden
[4][ThyssenKrupp, duty free alanını işleten Heinemann, kargo merkezi kuran
DHL] ve diğerleri. O dönem DHL'nin inşaatı henüz başlamamıştı. İstanbul
Havalimanı'nda 34 bin metrekarelik bir alana 135 milyon avro değerinde bir
yatırımla kuracağı kargo merkezi hakkında, özellikle de hangi inşaat
firmasıyla çalışacaklarına dair sorduğumuz soruları yanıtlamayan DHL,
Türkiye'nin „uygun coğrafi konumu ve artan talep“ nedeniyle bu yatırımı
yapmaya karar verdiklerini ifade etmişti. Şubat ayında başlayan kargo
merkezi inşaatının Aralık sonunda bitmesi planlanıyor.
19 yaşındaki Mehmet Aydın'ın ölümü, bazı önemli soruları bir kez daha
gündeme getirdi. Şantiyede yeterli güvenlik önlemleri alınmış mıydı? Mehmet
Aydın’ın ölümünden sorumlu olan yalnızca HT Mekanik ya da Berko İnşaat mı?
Yoksa DHL'nin de bu iş cinayetinde sorumluluğu var mı?
## Karanlıkta asansör boşluğuna düştü
Mehmet Aydın’ın öldüğü gün, aynı isimli akrabası Mehmet Aydın (36) onunla
birlikteydi. Anlattığına göre 30 Ekim günü akşam saat yedi buçukta fazla
mesaileri sona erdi. Takımları toparladılar. Karanlıkta, telefon ışığından
yardım alarak çıkışa doğru yürüyorlardı. Aralarında beş metre vardı. Amca
(aslında 2. dereceden kuzenler, ama birbirlerine amca-yeğen diye hitap
ediyorlardı) Mehmet Aydın, 3. kat merdivenlerine adımını attığında
yeğeninin çığlığını duydu; ve ardından gelen çarpma sesini. Önlem alınmayan
asansör boşluğunu karanlıkta merdiven girişi zanneden yeğen Aydın, 20 metre
yükseklikten bodrum katına düşmüştü. Aşağı koştuğunda akrabasının cansız
bedenini asansör boşluğunda buldu: „Onu kucağıma aldığımda şok geçirdim.
Ambülans ya da doktor yoktu. Yarım saat sonra savcı ve jandarma geldi.
Tutanak tuttu.“
Aydın'ın ölümünün ertesi günü, şantiyede çalışan 300 kadar işçi işe
çıkmadı. İnşaatta çalışan Ahmet'in iddiasına göre Cuma sabahı şantiye şefi
Barbaros Kosif, iş bırakan işçilere çalışmaya devam etmeleri gerektiğini
söyledi. Güvenlik önlemleri alınmadan çalışmayacaklarını belirten işçiler
ve şantiye görevlileri arasında arbede çıktı. Barbaros Kosif taz.gazete'nin
sorularını yanıtsız bıraktı. Çalışma Bakanlığı'ndan iki kişi Cumartesi günü
şantiyeyi denetlemeye geldi. Bir grup işçi bunun üzerine işbaşı yaparken,
Aydın'ın çalıştığı HT Mekanik, Pazartesi gününe kadar işe çıkmadı. En
nihayetinde güvenlik önlemlerinin alınmasıyla şantiyede işler normale
döndü. Peki güvenlik önlemlerinin alınması için 19 yaşında birinin ölmesi
mi gerekiyordu? Ya da daha kötüsü: Güvenlik önlemleri yalnızca DHL’nin
denetime geleceğinin duyulmasından sonra mı alınmaya başlandı?
Konuyla ilgili taz.gazete'ye açıklama yapan DHL sözcüsü, „İstanbul
Havalimanı'ndaki binamızın inşaatından sorumlu olan Berko İnşaat, kendi alt
üstlenici firmasında çalışan bir kişinin 30 Ekim günü meydana gelen kazada
hayatını kaybettiğini iletmiştir.“ dedi. Sözcü, Türkiye'deki yetkililerle
„yakın temasta“ olduklarını ve soruşturmayı „kayıtsız şartsız“
desteklediklerini beyan etti. Soruşturmanın devam etmesi nedeniyle daha
fazla bilgi veremeyeceğini söyleyen sözcü, „Ailesinin, tüm akrabalarının,
Berko çalışanlarının ve meslektaşlarının acısını paylaşıyoruz.“ demekle
yetindi. DHL'nin Türkiye şubesi ve Berko İnşaat da Aydın'ın ölümüyle ilgili
sorduğumuz soruları yanıtsız bıraktı.
DHL'nin şantiyede yaşanan iş cinayetiyle ilgili sorumluluk alıp almayacağı
belli değil. Ancak geçmişte benzer bir olayın ardından yaşananlar bir fikir
veriyor: 11 işçi, 2012 yılında İstanbul'daki bir alışveriş merkezinin
şantiyesinde kaldıkları çadırlarda çıkan yangın sonucu can verdi. İşveren,
bir Alman firması olan ECE’ydi. Otto Versand Grubu'na bağlı olan bu şirket,
hiçbir sorumluluk üstlenmemişti. ECE, inşaattaki işçilerin kaldığı yerden
sorumlu değildi. Türkiye’de açılan dava hala devam ediyor. Çadır yangınında
hayatını kaybedenlerin aileleri 7 yıldır adalet arıyor.
Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi’nde Şehir ve Bölge Planlama Bölümü
Öğretim Görevlisi Aslı Odman, taşeron firma için çalışırken ölen işçilerden
patronların sorumlu olduğunu söylüyor: “Hukuken de ahlaken de ana firma
sorumludur.“ İş cinayetlerinde işleyecek bir uluslararası ceza hukuku
sisteminin önemini vurgulayan Odman, “işçi sağlığı ve diğer hak ihlalleri
bağlamında da mücadeleler oluşturulmaktadır.“ ifadelerini kullandı.
## „İşçiler kardeş, patronlar kalleştir“
Ahmet Karakaya'ya göre, Mehmet Aydın'ın ölümü kolaylıkla önlenebilirdi:
„Aydınlatmanın her kat için maliyeti 2 bin lira. 3 kat, 6 bin lira (940
avro). 6 bin lira maliyetten kaçıldığı için bunlar oldu. Aydınlatma
olsaydı, asansör boşluğuna düşmezdi.“ Şirketin güvenlik anlayışının
yetersiz olduğunu söyleyen Ahmet, „Tamamen güvenliksiz bir şirket,
insanların canını hiçe sayıyorlar.“ dedi. Şantiyede aydınlatılma problemini
birkaç kez güvenlik sorumlularına ilettiklerini söyleyen Ahmet, „Oradaki
güvenlik sorumluları seslerini çıkartmadılar. Ayakkabı, baret dışında bir
önlem almadılar. ‚Biz bunları şirket yetkililerine bildirdik. Şirket
yapmadı‘ dediler. Cinayetten sonra her önlemi aldılar.“ dedi.
Amca Mehmet Aydın, kazanın ertesi günü cenazeyi alıp Van'a gitti. Bir
haftadır taziye ziyaretlerinin sürdüğünü söylüyor. Aradan geçen zaman
içerisinde Berko İnşaat'tan kimsenin aile ile iletişime geçmediğini
belirtiyor: „Niye aramadılar, anlamış değilim.“ Bu süre boyunca onunla
yalnızca şantiyede çalışan işçiler dayanışmış. İşçilerin şantiyede yaşanan
iş cinayetinden sonra iş bırakması, Aydın'a moral vermiş: „Bu sözün doğru
olduğunu öğrendim: İşçiler kardeş, patronlar kalleştir“.
Mehmet Aydın da, Ahmet Karakaya gibi şantiyedeki güvenlik şeflerine
defalarca aydınlatma konulması gerektiği uyarısında bulunduklarını ifade
ediyor: „Mesaiyi bitiriyorsunuz, kapkaranlık. Bir projektörün parası nedir?
Yolumuzu cep telefonlarımızla aydınlatıyorduk. Cep telefonumuz olmak
zorunda mı?“ İnşaatın hızlı bir şekilde tamamlanması için çalışanlara baskı
yapıldığını söyleyen Aydın, çoğu zaman fazla mesai çalıştıklarını
aktarıyor: „Normal mesai sabah 8, akşam 5. Ama genelde 8'den 8'e
çalışıyorduk. Israr ediyorlardı. Her gün de fazla mesai yapılmaz ki! Asgari
maaşın üstüne fazla mesai ücreti nedir ki? Köyümde çobanlık yapsaydım bin
kat daha iyiydi.“
Mehmet Aydın henüz işe geri dönüp dönmeyeceğini bilmiyor. Aileyi Van'da
ziyaret eden HT Mekanik'teki patronu, ona taziyeden sonra istediği zaman
dönebileceğini söylemiş. Ancak Aydın için, yeğeninin cansız bedenini
kollarında tuttuğu o şantiyeye geri gitmek kolay değil: „Ancak ekonomik
kriz var; başka iş de yok. Ödemem gereken taksitlerim, kredilerim var. Ne
yapacağımı bilmiyorum.“
*İsim redaksiyon tarafından değiştirilmiştir
8 Nov 2019
## LINKS
(DIR) [1] https://gazete.taz.de/tr/article/?article=!5586494
(DIR) [2] https://www.evrensel.net/haber/375614/milasta-ucretleri-odenmeyen-insaat-iscileri-is-birakti
(DIR) [3] https://taz.atavist.com/istanbul-havalimani#chapter-4846123
(DIR) [4] https://gazete.taz.de/tr/article/?article=!5589227&searchterm=istanbul+havaliman%C4%B1
## AUTOREN
(DIR) Ali Çelikkan
(DIR) Volkan Ağar
## TAGS
(DIR) taz.gazete
(DIR) Toplum
(DIR) Politika
(DIR) taz.gazete
## ARTIKEL ZUM THEMA