taz.de

# taz.de -- Berlin'de bahis dükkanları ve bağımlılık: Bir sonraki golü kim atacak?

> Berlin'deki spor bahis bayilerinin sayısı, son altı yılda 291'den 409'a
> çıktı. Berlin Senatosu işletmeleri kontrol altına almak istiyor.

(IMG) Bild: Alman Spor Bahisçileri Birliği'ne göre geçtiğimiz yıl Almanya’da 8 milyar avroluk spor bahisi oynandı.

Enes* bir zamanlar tamamıyla kaybolmuştu. Kumar, uyuşturucu ve borç. Daha
fazla kumar, daha fazla uyuşturucu ve daha fazla borç. İçinde bulunduğu
durumu kendisine itiraf etmesi kolay olmadı. Ardından her şeyi teyzesine
anlattı. Sonra Berlin’in batısında başka kumar bağımlılarıyla birlikte
terapiye başladı. 14 hafta boyunca terapi merkezinde kaldı. Ancak dışarı
çıktıktan üç hafta sonra kendisini bir kez daha kaybetti. Kız arkadaşı onu
terk etti. Aşağı yukarı iki sene evvel yaşandı bütün bunlar. Kumar
bağımlılığı uzun süredir Enes'in hayatının bir parçası.

Enes bugün 28 yaşında. Ekonomi psikolojisi bölümündeki lisans eğitimini
bitirmek üzere olan Enes, üzüntü verici konulardan bahsederken bile şakalar
yapan, dalgalı saçlı genç bir adam. „Bağımlılıklardan kurtulmanın ilk adımı
utanmaktan vazgeçmek ve açıkça konuşmak oldu,“ diyor. Her soruyu -en
kişisel olanları bile- açıkça yanıtlıyor. Zaman zaman bakışlarını yere
doğru indiriyor, zaman zaman duraksıyor. Konuyu saptırdığını düşündüğünde
özür diliyor.

Enes her şeyin nasıl başladığını iyi hatırlıyor: Spor bahisleriyle. 13
yaşındayken ziyaretine gittiği amcaları, onu da yanlarına alıp bahis
bayilerine götürmüşler. Bir süre sonra amcalarıyla bu bahis dükkanlarında
zaman geçirmek Enes için normal bir aktivite haline gelmiş. Bağımlılığından
bahsetmenin ona eskiden ne kadar zor geldiğini düşündüğünde şöyle diyor:
„Her şeyi gizlemeye çalıştım, halbuki beni bu şekilde sosyalleştiren
ailemdi.“

Kumar, Enes’in ailesinde günlük hayatın bir parçasıymış. Etrafındaki herkes
futbola bayılıyormuş. Daha sonraları arkadaş çevresinde okul çıkışı „Haydi
iki avroluk bir kupon yapalım“, diyen birileri olmuş her zaman. Bahis
oynamak zor da değil. Üç seçenek var: Ev sahibi takımın kazandığı „1“,
misafir takımın kazandığı „2“, ya da ‚X‘, yani beraberlik. Yatırdığınız
para tahmininizin oranlarıyla çarpılır ve böylece kazanabileceğiniz meblağ
ortaya çıkar. Bugün bahis bayilerinde hangi oyuncunun gol atacağına ya da
bir sonraki korneri hangi takımın atacağına dair bile bahis oynamak mümkün.

Enes’in hafızasında oynadığı büyük bir bahis canlanıyor: 2011’de, yirmi
yaşında bir delikanlıyken FC Barcelona ile Manchester United arasında
oynanacak bir Şampiyonlar Ligi finalinde ev sahibi takıma 400 avro
yatırmış. Maçı Barcelona 3:1 kazanınca Enes de kazanmış. 16 yaşında oyun
makineleriyle başladığı kumarı, git gide daha hızlı oyunlara, daha
yüksekten uçuşlara, daha büyük heyecanlara sürüklemiş onu. Sonra günün
birinde kokain çekip oynamış. Ardından, parası kalmadığında ise kokain
satmaya başlamış.

## Bahis bayileri sayısı son altı yılda 291'den 409'a çıktı

Ailesi, Enes daha iyi bir çevrede büyüyebilsin diye Steglitz semtine
taşınmış. Okula kalburüstü bir diğer semt olan Zehlendorf’da başlamış.
Ancak bahis bayilerine Berlin'in her köşesinde rastlamak mümkün. Bazı
sokaklarda beşten fazla bahis bayisi yer alıyor. Berlin Eyalet Parlamentosu
Almanya Sosyal Demokrat Partisi (SPD) vekilleri Clara West ve Daniel
Buchholz’un Berlin Senatosu'na verdikleri bir soru önergesine aldıkları
cevaba göre, 2013 yılının Aralık ayında resmi olarak 291 bahis bayisi
varken bu sayı 2019 yılı Nisan ayında 409 olmuş. Berlin’in bütün semtleri
arasında en fazla bayi Neukölln'de (80). Bu semti Friedrichshain-Kreuzberg
(77) ve Mitte (73) takip ediyor.

Bahis bayileri, dışarıdan afişlerle kapatılmış vitrin camlarından hemen
fark ediliyor. Bu afişlerde, örneğin Tipico için reklam yapan eski kaleci
Oliver Kahn’ı görmek mümkün. Kahn’ın görevi futbol fanatiklerini bu
dükkanlara çekmek. Afişlerle kapatılmış pencereler ise mahremiyeti
sağlıyorlar. Bahis bayilerinin içi tamamen farklı, kendine has bir dünya.

Eylül ayının bir Çarşamba akşamı, Kottbusser Tor yakınlarındaki bir Tipico
bayisinde genç adamlar gri masalarda oturmuş Şampiyonlar Ligi grup
maçlarını izliyorlar. Arkadaki bankonun üzerinde kartondan yapılmış bir
Oliver Kahn figürü sağ elini kaldırmış, bıyık altından gülüyor. Hemen
altında „Oynadığınız bahis güvenli ellerde“ yazıyor. Masalarda oturan
adamların bir kısmı oran listelerine ya da duvarları neredeyse tamamen
kaplayan televizyonlara bakıyorlar. Bazılarıysa maçın başlamasına dakikalar
kala, dokunmatik ekranlı kırmızı makinelerde son bahislerini oynuyorlar:
Devreyi hangi takım önde kapatacak? İlk golü kim atacak? Üçten fazla gol
olur mu?

Maçın başlamasıyla mekâna hâkim olan gürültünün niteliği değişiyor. Her şey
hâlâ çok canlı ve hareketli, ama insanlar artık konsantre olmuş durumda.
Zaman zaman alkış sesleri ya da küfürler duyuluyor, ya da şaşkınlık ifade
eden bir bağırış yükseliyor. Dinamo Zagreb, 42. dakikada Atalanta
Bergamo’ya karşı isabetli bir şutla üçüncü golü atınca adamlardan biri
elindeki kuponu buruşturup köşedeki çöp kutusuna doğru fırlatıyor. Ama onun
şutu isabetli değil.

Şehirde Tipico dışında başka bahis firmaları da var: Albers, Xtip veya
Arena. Ama Berlin’de yapılan kısa bir tur, Tipico’nın kırmızı bahis
dükkânlarının hepsinden daha yaygın olduğunu gösteriyor. Bu firma Almanya
pazarının lideri. Kendi verilerine göre Almanya ve Avusturya’da bin 200
bahis bayisi işletiyor, bunlardan 43’ü Berlin’de.

## Bir yılda oynanan toplam bahis: Sekiz milyar avro

Politikacılar, mahkemeler ve bahis firmaları senelerdir spor bahislerinin
hukuken nasıl düzenlenmesi gerektiği ile ilgili tartışmalar sürdürüyorlar.
Avrupa Adalet Divanı, 2010’da verdiği bir kararla spor bahisleri alanında
Almanya’da yürürlükte olan devlet tekelini kaldırdı. O gün bu gündür kavga
bitmiyor. Spor bahislerini düzenleyen yasal alan da o zamandan beri
belirsizliğini koruyor. Bu belirsizlik bahis oynatan şirketlerin işine
geliyor, zira sektörün ekonomik hacmi hayli büyük: Alman Spor Bahisçileri
Birliği verilerine göre geçtiğimiz yıl Almanya’da 8 milyar avroluk spor
bahisi oynanmış.

1 Ocak 2020 tarihi itibariyle bu sınırsız özgürlük muhtemelen son bulacak.
Çünkü eyalet hükümetleri, geçtiğimiz yıl kumar yasalarında değişikliğe
gitmek amacıyla yeni bir antlaşma imzaladılar. Şimdi bu anlaşmanın eyalet
parlamentoları tarafından onaylanması gerekiyor. Kanundaki değişikliğin
ardından Berlin şehri, bahis bayilerini çok daha etkili bir şekilde kontrol
edebilecek. Buchholz bu gelişmeyi son derece sevindirici buluyor. Diğer
taraftan, ruhsat verilecek firma sayısının 20 ile sınırlandırılmayacak
olmasına öfkeleniyor. Kendisi, bu sorunun eyaletler arasındaki kaos
ortamında tıkanıp kalmaması için federal düzeyde çözülmesi gerektiği
kanaatinde.

Tipico, Xtip, Bwin gibi firmaların da üyesi olduğu Alman Spor Bahisçileri
Birliği Genel Müdürü Luka Andric de bu işin federal seviyede çözülmesi
gerektiğini düşünüyor. Bahis firmalarının her eyalette başka kurallarla
karşı karşıya kalmamaları için eyaletlerüstü bir denetleme mercii olmasını
istiyor. Ancak onun gerekçeleri Bucholz'unkilerden farklı. Andric, devletin
Avrupa Adalet Divanı'nın kararına rağmen spor bahisleri tekelini elinde
tutmaya çalışmasından şikayetçi: „Devlet geçmiş yıllarda bahis oyunlarıyla
ilgili federal kanunda köklü bir reform yapmayı hep erteledi.“ Cazip ve
legal bir alternatif oluşturulmadığı sürece „kamu hukukunun işkence
aparatlarının“ başarılı olacağına inanmıyor. Andric’e göre, kumar oynamak
isteyen insanlar nihayetinde bunun için öyle ya da böyle bir yol
bulacaklardır. Bu nedenle mühim olan bu ihtiyacı kanuni bir çerçeve içine
kanalize etmektir.

Ruhsatların sayısı artık sınırlandırılmayacak olsa da, yeni düzenleme,
gelecek için yeni olanaklar da sunuyor. Eğer kanun onaylanırsa, mesafe
düzenlemesi gibi uygulamaların hayata geçirilmesi mümkün olacak. Kanuna
göre iki bahis bayisi arasında en azından 500 metre olması ve bayilerin
okullara en az 200 metre mesafede bulunması gerekecek. Buna karşın Andric,
Berlin Senatosu tarafından planlanan mesafe düzenlemesini gerekli görmüyor
„Eğer kanuni bir çerçeve sarih olarak çizilirse piyasa kendini, kendi
başına temizleyecektir.“

Spor bahisleri oynatan firmaların bir süredir arafta olan hukuki durumları
yeni yılla beraber belirginlik kazanacak. Bu bayiler daha iyi
denetlenebilir hale gelince Berlin’de muhtemelen daha az bahis bayisi
olacak. Ama tamamen yok olmayacakları kesin.

## „Bahis bayileri buluşma noktası işlevi görüyor“

Bu bahis bayileri, bazı bağımlılar için bir sosyalleşme merkezi, hatta bir
tür sığınak işlevi de görüyor. Enes de bahis dükkânlarının kendisi ve
arkadaşları için adeta evlerinin oturma odaları gibi olduğunu anlatıyor.
Bazen maçın başlama düdüğü çalınmadan bir sarım esrar içtiklerini, ya da
yanında içecek bir şeyle birlikte köşedeki büfeden ekmek arası döner
aldıklarını söylüyor. Ama bir zaman sonra artık arkadaş grubu ve
birliktelik arka plana düşmüş, bunların yerini oynadığı bahisler ve bahis
dükkanları almış.

Angelina Krüger, Berlin Senatosu bünyesinde „Kumar Oyunları“ adlı önleyici
tedavi projesini yönetiyor. Bu proje Senato tarafından mağdurlara
danışmanlık yapılması ve kumar bağımlılığı üzerine bilgi verilmesi için
hayata geçirilmiş. Krüger mağdurların toplumun her sınıf ve çevresinden
olabileceğini belirtse de, özellikle yüksek riskli grupların mevcudiyetini
ekliyor: Genç erkekler, yabancı kökenli olanlar ve düşük eğitim düzeyinden
insanlar. Bu risk faktörleri Federal Halk Sağlığı Eğitim Merkezi'nin
yaptırdığı örnekleme araştırmasında ortaya çıkıyor. Krüger, alt gelir
diliminin mensuplarını ve işsizleri de risk grupları olarak adlandırıyor.
Risk neden özellikle bu gruplarda yüksek? Krüger bahis bayilerini
demokratikleşme mekânları olarak niteliyor: „Nereden geldiklerinden, hangi
dili konuştuklarından ve eğitim düzeylerinden bağımsız olarak bu mekânlarda
kabul görüyorlar. Topluma kendini kabul ettirme şansı az olan insanlar için
bu mekânlar, günlerini geçirmeleri için bir alternatif teşkil ediyor.“

Sosyal hizmetler uzmanı Gordon Emons da Krüger'i teyit ediyor: „Bir şeyler
içmek için buluşuyorlar. Bu arada ufak tefek bahisler oynuyorlar.“ Emons'un
yöneticisi olduğu ve kumar bağımlıları için önde gelen başvuru
adreslerinden olan Café Beispiellos Danışma Merkezi, mağdurlar ve onların
çevresindekiler olmak üzere her sene ortalama bin kişiye hizmet veriyor.
Bunların arasında göçmen ailelerden gelenlerin yüzde 38'lik bir paya sahip
olduklarını ve bu payın çoğunluğunun da Türkiye kökenli ailelerin çocukları
olduğunu söylüyor. Ancak Emons elindeki sayıların, sadece danışma merkezine
gitmek gibi ağır bir adımı atmaya cesaret edebilmiş olanları kapsadığının
da farkında.

„Bağımlılığın ardında hep bir takım hikayeler yatar. Mağdurların
biyografilerine baktığınızda, şunu fark edersiniz: Kumar bağımlılığı
sıklıkla düşük özsaygı, çocukluk ve gençlikte yaşanmış travmatik hadiseler
ve sorunlu ilişkilerle alakalıdır“, diyor Emons. Oyuncuları iki kategoriye
ayırıyor, ama bunlara atfettiği özelliklerin bir arada da mevcut
olabileceğini ekliyor: Duygularını bastırmaya çalışan oyuncular ve heyecan
arayanlar. Birinci grup şöyle düşünüyor: „Kumar oynadığımda kendime ait bir
dünyadayım ve her şeyi unutabilirim“. İkinci grup ise riski sevdiği için
kumar oynuyor.

Enes'in hikayesi de Emons'un bahsettiği bu iki kategoriyi içinde
barındırıyor. Bir yandan futbola duyduğu ilginin öneminden söz ederken,
diğer yandan kırgınlıklarını anlatıyor. Bir otomotiv teknikeri olan
babasından söz açıyor, diş hekimi yardımcısı olan annesinden; annesiyle
babasının o yedi yaşındayken boşanmalarından; babasının onunla hiç
ilgilenmemesinden: „Bunda birçok hazmedilememiş duygu da rol oynuyor.“ Enes
yaşadıklarının ardından, mağdurların birbirlerine yardım etmeye çalıştığı
bir gruba bir kez daha katıldığını söylüyor. Ve hayatının geriye kalan her
anında, taşıyacağı ağır yükten bahsediyor: Kumarın baştan çıkarma gücü.

*İsim redaksiyon tarafından değiştirilmiştir

Almancasından çeviren: Hulki Demirel

30 Sep 2019

## AUTOREN

(DIR) Volkan Ağar

## TAGS

(DIR) taz.gazete
(DIR) Toplum
(DIR) taz.gazete

## ARTIKEL ZUM THEMA