# taz.de -- 20 Ağustos'a kadar süre verildi: Suriyelilerin görünmez olma kaygısı
> Temmuz ayında 2 bin 630 Suriyeli, kayıtlı olmadıkları gerekçesiyle geçici
> barınma merkezlerine gönderildi. İstanbul'da tezgahtar olarak çalışan
> Muhammed, polislere yakalanmamak için kendince yöntemler geliştiriyor.
(IMG) Bild: Didem Danış'a göre amaç, „Suriyelilerin evlerinden çıkmalarını engellemek“
Suriyeli Muhammed*, Fatih’in arka sokaklarından birinde bulunan, içi Arapça
çocuk ve ders kitaplarıyla dolu dükkanın küçük odasından içeri giriyor.
Kendisi, son günlerde göçmenlere yönelik operasyonlar nedeniyle tedirgin
bir bekleyiş içinde olan yüzbinlerce kişiden biri. İki yıl önce, 19 yaşında
iken çalışmak için İstanbul’a gelmiş. Bir an önce tezgahtar olarak
çalıştığı işyerine geri dönmesi gerektiğini söylüyor. Geç kalma kaygısıyla
hızlı hızlı konuşuyor: “Hasta ablam, savaşta ayağından yaralanan eniştem ve
biri engelli üç yeğenimle birlikte yaşıyorum. Ailede tek çalışan benim.
Geri dönemem. Ne şimdi, ne 20 Ağustos’tan sonra.“
22 Temmuz tarihinde İstanbul Valiliği tarafından yapılan “Düzensiz Göçle
Mücadele“ başlıklı basın açıklamasıyla birlikte kolluk kuvvetlerinin
göçmenlere karşı denetimleri arttı. Kaydı İstanbul dışında olanlara, 20
Ağustos’a kadar şehri terk etmeleri için süre verildi. İstanbul’da 547 bini
Suriyeli, toplam 1 milyon 69 bin 860 göçmen kayıt altında yaşıyor. Son
birkaç haftadır Tarlabaşı’nda dolmuşlar kontrol ediliyor; Beyoğlu’ndaki
mekanlarda yapılan kimlik aramaları sıklaştı. İstanbul’da göçmenlerin yoğun
olarak yaşadığı semtlerde ev ve işyerlerine baskınlar yapıldı. İçişleri
Bakanlığı’nın açıklamalarına göre Temmuz ayında yapılan operasyonlarda,
İstanbul’a kayıtlı olmayan 6 bin 122 kişinin gözaltına alındı. Hiçbir ile
kayıtlı olmadığı tespit edilen 2 bin 630 Suriyeli ise bakanlığın
belirlediği illerdeki geçici barınma merkezlerine gönderildi.
Altı yıl önce annesi ve babasını Şam’da bırakarak Türkiye’ye gelen
Muhammed’in ülkedeki ilk durağı Mersin, sonrasındaki ise Bursa olmuş.
Kendisinden önce İstanbul’a gelen ve kaydı burada olan ablasına destek
olmak için önce göçmen kayıt belgesini Bursa’da çıkartmış ardından
İstanbul’un yolunu tutmuş. İki yıldır yaşadığı, çalıştığı ve içinde
arkadaşlıklar kurduğu şehirden bir gün gitmesinin isteneceğini hiç
düşünmemiş. Gününün büyük bir kısmı ev ve iş arasında geçen Muhammed,
hayatının bu son gelişmeden sonra daha da dar bir alana sıkıştığını
söylüyor.
En büyük şansının iş yerinin evine yakın olması olduğunu söyleyen Muhammed,
emniyet güçlerine yakalanmamak için kendince yöntemler geliştirmiş. Sokakta
polis gördüğünde hemen yolunu değiştiriyor, kendini güvende hissettiği
mahallesinden dışarı adımını atmıyor. Acil bir durum nedeniyle mahalle
dışına çıkmak durumunda kalması halinde ne yapacağı sorulduğunda, “Gitmem,
gidemem“ diye cevap veriyor. Ara sıra arkadaşları ile eğlenmek için
Taksim’e gittiği zamanlar ise şimdilik geride kalmış görünüyor.
## Suriyelileri komşu istemeyenlerin oranında ciddi artış
2011 yılında Suriye’de iç savaşın başlamasından itibaren açık kapı
politikası izleyen Türkiye’de halkın Suriyelilere bakışı, yıllar içinde
ciddi bir değişim geçirdi. İlk başlarda toplum nezdinde “misafir“ olarak
kabul edilen Suriyeliler, zaman içinde “istenmeyen komşulara“ dönüştü.
Hacettepe Üniversitesi Göç ve Siyaset Araştırmaları Merkezi’nin 2014
yılında gerçekleştirdiği “Türkiye'deki Suriyeliler“ araştırmasına
katılanların yüzde 72,2'si Suriyelileri, “zulümden kaçan insanlar,
Türkiye’deki misafirlerimiz, din kardeşlerimiz“ olarak tanımlamıştı.
KONDA’nın yakın zamanda yaptığı bir anket ise, Suriyelileri komşu olarak
istemeyenlerin oranında ciddi bir artış olduğunu ortaya koydu.
Suriyelilerle aynı mahallede yaşayacağını söyleyenlerin oranı 2016’da yüzde
57 iken 2019’da yüzde 31'e indi.
Bu dönüşümde en önemli etkenlerden biri, ülkedeki ekonomik krize
Suriyelilerin neden olduğu algısı. Bu tepkilerde iktidarı eleştirmek
isteyen siyasetçilerin kullandığı ayrımcı dil kadar Suriyelilerin devletten
maaş aldıkları, hastanelerde sıra beklemeden tedavi edildikleri, sınavsız
istedikleri üniversiteye kayıt yaptırdıkları gibi asılsız bilgilerin sosyal
medya kanalıyla yayılması da oldukça etkili oldu. Devletten herhangi bir
maddi yardım almadığını belirten Muhammed, veriliyorsa bile böyle bir
yardımı almak için nereye başvurulması gerektiğini bilmediğini söylüyor.
Türkiye’de geçici koruma kapsamında bulunan 4.9 milyon göçmen var.
Bunlardan 3 milyon 639 bini Suriyeli. Aile Çalışma ve Sosyal Hizmetler
Bakanlığı Uluslararası İşgücü Genel Müdürü Sadettin Akyıl’ın verdiği
bilgilere göre ise çalışma izni olan Suriyelilerin sayısı sadece 82 bin.
Çalışma izninin alınmasının oldukça zor olması nedeniyle Muhammed gibi pek
çok Suriyelinin kayıt dışı çalışmak dışında bir seçeneği yok. Çalışma izni
almak isteyen Suriyeliler Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na bireysel
başvuru yaptıklarında ancak kayıtlı bulundukları illerde çalışmalarına
olanak tanınıyor.
Suriyeli çalıştırmak isteyen işverenler de benzer şekilde başvuruda
bulunabiliyor. İşverenlere Suriyelilerin sayısının, Türk vatandaşlarının
sayısının yüzde 10’unu geçmemesi ve Suriyeli işçiye ödenecek miktarın, en
az asgari ücret olması şartı koşuluyor. Bu maliyetlerden kaçınmak isteyen
işverenler çalışma izni olmayan Suriyelileri, güvencesiz ve ucuz iş gücü
olarak kullanıyor. İçişleri Bakanlığı’nın yine Temmuz ayında kaçak göçmen
çalıştıran işletmelere yüklü miktarda ceza kesileceğini açıklamasının
ardından pek çok Suriyelinin işten çıkarıldığı haberleri medyaya yansıdı.
## „Bu gerçek bir politika değil“
Suriyelilere yönelik tepkiler, nefret eylemlerini de beraberinde getirdi.
Haziran 2018’de İzmir’in Bornova ilçesinde üç gün boyunca Suriyelilere
yönelik saldırılar gerçekleşmiş, dükkanlar yağmalanmış, Suriyeli mülteciler
zorla evlerinden çıkarılmaya çalışılmıştı. Bu yılın Haziran ayında ise
İstanbul İkitelli’de bir çocuğun taciz edildiği iddiaları sonrası
mahallelilerin sokağa dökülmesinde yine kulaktan kulağa yayılan ve sosyal
medya aracılığıyla köpürtülen bilgiler etkili oldu. Halkın tepkisi, Arapça
tabelaları olan ve Suriyelilere iş yerlerinin hedef alındığı şiddet
eylemlerine dönüştü. Bu ve benzeri pek çok olay Suriyeli ailelerin ya
sokağa çıkmamalarıyla, ya da yaşadıkları mahalleyi terk etmeleriyle
sonuçlandı. İçişleri Bakanı Süleyman Soylu, 2019 yılında şu ana kadar 43
bin göçmenin ülkelerine gönderildiğini, 7 bin kişinin de gönderilmeyi
beklediğini söyledi.
Galatasaray Üniversitesi Sosyoloji Bölümü Öğretim Üyesi ve Göç
Araştırmaları Derneği Kurucu Başkanı Didem Danış, ekonomideki kötüleşmenin
Suriyelilere yönelik tepkiyi artırdığını ifade ediyor. Yakın zamana kadar
Türkiye'ye çalışma amaçlı gelen yabancılara “göz yumulduğunun“ altını çizen
Danış, İçişleri Bakanı Süleyman Soylu’nun kısa zaman öncesine kadar
göçmenlerin ekonomiye sağladığı katkılara yönelik açıklamalar dahi
yaptığını hatırlatıyor. Danış, bu operasyonların Suriyelileri İstanbul’dan
atmaktan çok toplumdaki tepkiyi soğutmak için yapıldığını düşünüyor: “Bu
gerçek bir politika değil. Yapılanla Suriyelileri korkutmak, evlerinden
çıkmalarını engellemek, onları görünmez kılmak istiyorlar. Çünkü Türklerin
tepkisinin bir sebebi de Suriyelilerin gündelik hayatta çok görünür
olmaları.“
Hükümetin Suriyelileri siyasi bir araç olarak kullandığını söyleyen CHP
İstanbul Milletvekili Sezgin Tanrıkulu, hükümeti etkin bir entegrasyon
politikası uygulamamakla eleştiriyor. Tanrıkulu’nun da işaret ettiği gibi
hükümet, yıllar içinde pek çok kez Suriyelileri AB’ye karşı koz olarak
kullanan açıklamalara imza attı. Yürütülen bu politikaların mağdurlarının
Suriyeliler olduğunu vurgulayan Sezgin Tanrıkulu, operasyonların
zamanlamasında 23 Haziran İstanbul seçimlerinin etkili olduğunu belirterek
“Ak Parti, uygulanan açık kapı politikalarının ekonomik maliyetinin yanı
sıra kendileri için bir siyasi maliyeti olduğunu düşündüğü için böyle bir
uygulamaya girişti“ diyor.
## İmamoğlu: „İktidar bizim sayemizde konuyu öncelik haline getirdi“
Halbuki bu uygulama, sadece AKP tarafından desteklenmedi. 23 Haziran
seçimlerini kazanarak İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı olan CHP adayı
Ekrem İmamoğlu, Nisan ayında yaptığı bir konuşmada,“Bir milyona yakın
mülteci bulunduran bu kentte, Suriyeliler vatanlarına ne zaman ve nasıl
gitmeliler, bu konuda öncü politikalar geliştireceğiz. Bu politikalar
nezdinde, Türkiye’nin üst seviye politikasının oluşmasında yardımcı ve
destek olacağız.“ ifadelerini kullanmıştı. Valiliğin verdiği kararın
ardından geçtiğimiz günlerde de DW Türkçe’ye verdiği röportajda konuya
değinen İmamoğlu, iktidarın kendileri sayesinde konuyu öncelik haline
getirdiğini vurguladı. İstanbul'da yaşayan mültecilerin tüm insani
sorunlarına sahip çıkmayı bir mesuliyet olarak gördüğünü söyleyen İmamoğlu
aynı röportajda Valiliğin yaptığı uygulamanın bir gereklilik olduğunu da
ifade etti: “Günün sonunda bu ülkedeki Suriyeli mülteciler, tekrar
vatanlarına dönmeliler.“
Ancak sivil toplum kurulluşları, siyasilerin tavrına ve kamuoyundaki hakim
kanaatlere rağmen Suriyeli göçmenlerin haklarına dikkat çeken adımlar
atmaya çalışıyorlar. Bu çerçevede, ÖZGÜRDER, Mülteci Hakları Derneği,
MAZLUMDER ve Hukukçular Derneği Suriyelilere karşı uygulanan politikaları
protesto etmek amacıyla geçtiğimiz hafta için Fatih’teki Saraçhane Parkı’na
toplanma çağrısı yaptı. Yapılan çağrı pek çok haber sitesinde “Suriyeliler
sokağa çıkıyor“ şeklinde verildi. Sosyal medyanın da etkisiyle yayılan
haber, eylemi hedef haline getirdi. Saat 17.00’de Saraçhane Parkı’nda bir
araya gelen grup yoğun güvenlik önlemleriyle karşılaştı. Basın
açıklamasının okunması sırasında bir başka grubun eylemcilere saldırmasıyla
bir anda ortalık karıştı. Eylemcilerin “Yaşasın kardeşlik, kahrolsun
ırkçılık“ sloganlarına, “Ne mutlu Türküm diyene, Türkiye Türklerindir“
sözleriyle karşılık verildi. Polisin biber gazı kullandığı olaylar sonrası
saldırgan gruptan yedi kişi gözaltına alındı.
Muhammed’in ne Suriyelilerin geri gönderilmesine yönelik uygulamaları
eleştiren basın açıklamalarından, ne de Saraçhane’deki saldırılardan haberi
var. Öğrendiğinde kısa süreli bir şaşkınlık yaşasa da akabinde şu soruyu
soruyor: “Biz ne yaptık?“ Başına bir şey gelirse kime başvuracağını
bilmediği için endişesi daha da artan Muhammed’in tek istediği ailesi ile
birlikte yaşamaya devam edebilmek. İş yerine daha fazla geç kalmamak için
geldiği gibi koşar adım odadan çıkan Muhammed’i kitapçının sahibi Halid
uyarıyor: “Sokağın ucunda bir polis arabası var.“ “Hangi sokakta gördün?
Dönerken o yolu kullanmayayım“ diye soran Muhammed ardından işaret edilen
sokağın tam tersi istikametine doğru yol alıyor.
*İsim redaksiyon tarafından değiştirilmiştir.
2 Aug 2019
## AUTOREN
(DIR) Meral Candan
## TAGS
(DIR) taz.gazete
(DIR) Toplum
(DIR) Politika
(DIR) taz.gazete
## ARTIKEL ZUM THEMA