# taz.de -- Diyarbakır'da madde bağımlılığı: Eroinin gramı 120 lira
> Sur çatışmalarının ardından gençler arasındaki umutsuzluk ve
> geleceksizlik hissi madde kullanımını arttırırken devlet işlevsel bir
> çözüm üretmiyor.
(IMG) Bild: Jandarmalar 2013'de Lice'deki kenevir bitkilerine harekât düzenlerken
Diyarbakır Sur'un daracık sokaklarından geçip, soluklanmak için asırlık Sur
evinin avlusuna giriyor bir grup kadın. Taş evin mutfağında dövme ile kaplı
bir çift titrek el, tadımlık bardaklara reyhan şerbeti doldurup, avluya
gelenlere alelacele ikram ediyor. Hemen akabinde gözlerini tadanlara dikip,
“Olmuş mu?“ diye soruyor yer yer dökülmüş dişlerinin arasından. Şerbetin
suyunu belli ki fazla kaçırmış. Koyultmak için reyhan demeti almaya çarşıya
çıkıyor.
Kafeye dönüştürülmüş bu Sur evinde ihtiyaç oldukça çalışan eroinman Hêvî*,
şerbet yaparak o gün 20 TL kazanacağını, bununla eroin alıp, sigara
saracağını söylüyor. Bugünün Diyarbakır'ında eroinin gramı 120 TL
civarında. Diğer kentlere kıyasla şaşırtıcı derecede ucuz.
Hêvî reyhan şerbeti yaptığı kafenin yanındaki eski panjurlu Sur evinde
halasıyla kalıyor. Burası doğup büyüdüğü, 13 yaşında ilk esrar sigarasını
sardıktan sonra gelip kafasını vurup yattığı ev. O günden beri pek çok
uyuşturucu çeşidi kullanmış. Ama eroine geçişi görece yeni. Son yedi yılın
hikâyesi. Bugün 42 yaşında. Durduğu yerde duramıyor, bacakları ve kafası
istemsiz hareket ediyor. Üniversitede felsefe okumuş. İş bulursa
masraflarını karşılayıp, yine felsefe bölümünde yüksek lisans yapmayı
istiyor. Fakat diğer yandan 12 yıl hapis cezası istemiyle yargılandığı dava
devam etmekte.
## „Boşlukta gene başlarım“
„Uyuşturucu kardeşliği yapıyorduk; arkadaşım bulamayınca bana para
veriyordu, ben de onun için alıyordum ama Türk Ceza Kanunu'nun gözünde biz
satıcıyız. Cezalar çok ağır. 10 gram uyuşturucunun konu olduğu bu davada
arkadaşım 22 yıl, bense 12 yıl ceza aldım. Dosya şu anda Yargıtay'da,
cezamın sadece 18 ayını yattım, onanırsa gidip tamamını yatacağım.“ Ağır
bağımlılık günlerini, hapiste geçirdiği süre boyunca yendiğini, „içerde bir
temizlenme yaşadığını“ anlatıyor. Artık eskiye nazaran daha az eroin
kullanıyor. Ama kendisini hâlâ bağımlı olarak tanımlıyor.
Bazen işi var, bazen yok. Hapisten çıktıktan sonra, önceden kendi
aralarında oluşturdukları alt kültüre mesafeli durduğunu ve yalnızlaştığını
söylüyor. „Kentte yaşanan savaş, kopuk aile ilişkilerim gibi nedenler beni
tekrar başlamaya sevketti. İşsiz olduğumdan kendimi boşlukta hissediyorum,
bir terapi merkezine gitsem bile boşlukta olduğumdan gene başlarım.“
Cezaların işlevsiz olduğunu, uyuşturucu satışına aslında sistemin izin
verdiğini anlatıyor. Doğup büyüdüğü Sur sokaklarında esrarın eskiden beri
her sokakta satıldığını, 2015 yılında yaşanan kent savaşı sonrasındaysa
uyuşturucu maddelerin Sur'da çeşitlendiğini paylaşıyor. Hêvî’ye göre eroin
meselesi kentte halihazırda bir bağımlılığa dönüşmüş durumda.
Savaş öncesi dönemde kentin militan Kürt gruplarından YDG-H gençleri bir
araya gelip, uyuşturucu kullanılan ve satılan yerleri basıyordu. Bu bir
korku oluşturmuş ve satışları etkilemişti. Fakat bu baskınlar uzun süre
devam etmedi, zira Diyarbakır Sur'da çatışmalar başladı. Savaş dönemi ve
hemen sonrasındaki iç göç ve denetimsizlik, eroinin yaygınlaşmasına zemin
hazırladı. Eroinin hem görece uygun fiyatı hem de satış yapanların artması,
kullanım oranının yükselmesinde etkili oldu.
## „Savaş çıkıyor, hayatım pamuk ipliğine bağlı“
Sosyal hizmet uzmanı Mustafa Altıntop, devletin Diyarbakır’da düşük
fiyatlarla pazarlanan eroine göz yumarak bilinçli bir yayma taktiği
uyguluyor olabileceğini düşünüyor: „Genç nüfusun yoğun olduğu yerlerde
savaştan çıkmış gençliğin tehlike arz etmemesi adına böyle bir şey
uygulanması mümkün. Çünkü bağımlı olan kişi başka şeyle pek uğraşmaz, temin
etmek için genelde suça karışır.“
Altıntop’a göre Sur savaşına tanık olmuş çocuklar ve gençler arasındaki
umutsuzluk ve geleceksizlik hissi kullanım artışının nedenlerinden.
„Kentsel dönüşüm ve bozulan mahalle yapısı bunda birer etken. Bu dönemde
bir çocuk olarak bunlara şahit olmak tek başına atlatabileceğiniz bir
mesele değil. 'Okusam bile işimden atılıyorum, uğraşsam bile evim
yıkılıyor, savaş çıkıyor hayatım pamuk ipliğine bağlı’ hissiyatı var.“
Madde bağımlılıklarının savaşın yaşandığı diğer bir kent Şırnak'ın Cizre
ilçesinde de benzer nedenlerle ciddi boyutlara ulaştığını paylaşıyor.
Altıntop 18-24 yaş aralığındaki madde kullanıcısı gençlerle ilgili olarak
2016 yılında yayınladığı araştırması sırasında, mevcut tedavi merkezlerinin
işlevsizliğine dair edindiği bulguları da paylaşıyor. „Bu merkezlerde
maddenin muadili ilaçlar veriliyor. Ancak tek başına medikal model bu
sorunu tam anlamıyla çözemez, çünkü madde bağımlılığı aynı zamanda sosyal
bir sorun. Koruyucu-önleyici çalışmalar çok önemli, ama Türkiye'nin sosyal
politika sistemi fonksiyonel koruyucu-önleyici tedbirler sağlayamıyor.
Bence devlet nezdinde yapılan çalışmalar göstermelik kalıyor.“ diyor
Altıntop ve ekliyor: „Ulus devlet modellerinde merkezden gelen direktifler
uygulanır, dolayısıyla yörenin özgün şartlarına yönelik bir ihtiyaç analizi
yapıp ona uygun bir hizmet sunma imkânı olmuyor.“
Savaşı görmüş bu coğrafyaya özgü bir yaklaşımın olmayışı Hêvî'yi de
düşündürüyor. Kullanmayı bırakmış kişilerin, bağımlıları tedavi
merkezlerine çekmede önayak olması gerektiği görüşünde. Yoksa tek başına
uzmanların bu işin altından kalkamayacağını düşünüyor.
## Kayyum atandıktan sonra çalışmalar durdu
Aslında bu fikir Diyarbakır'da daha önce hayata geçirilmişti. 2014’te
Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi'nin çatısı altında bir araya gelen madde
bağımlılarına yönelik Hevra Danışmanlık ve Destek Merkezi ekibi, “Adsız
Narkotikler“ adlı grubu oluşturmuştu. Grubu kuranlardan sosyal hizmet
uzmanı Ümit Çetiner, „Bu grupta bağımlılıktan arınanların tekrar maddeye
bulaşmamak için birbirini motive ettiğini, grubun o dönemde başarılı
olduğunu“ paylaşıyor. Bunun yanı sıra Diyarbakır'da 2014 yılında resmî
kurumlar ve sivil toplum organizasyonlarının katılımıyla “Madde Bağımlılığı
ile Mücadele Platformu“ da oluşturulmuştu.
Fakat platform ve Hevra, 2016 yılında Büyükşehir belediyesine kayyumun
atanmasıyla askıya alındı, bu oluşumlarda çalışanların büyük bir kısmı
işlerini kaybetti. Çetiner de Diyarbakır Kadın Doğum ve Çocuk Hastalıkları
Hastanesi'ndeki görevinden KHK ile atıldı. Madde bağımlılığı alanındaki
çalışmalar, bu ihraçlarla sekteye uğradı. Kayyumun atanmasıyla aileler
Hevra'ya mesafeli yaklaştığı için saha çalışması da durdu. Hevra’nın,
Diyarbakır'da 14.000 uyuşturucu kullanıcısı olduğunu belirlediği son
istatistik 2015 yılına ait; o zamandan beriyse istatistik tutulmuyor.
Diyarbakır'da, toplumun kentin en önemli sosyal sorunlarından biri olarak
gördüğü madde bağımlılığına, özellikle de eroin bağımlılığına bütünlüklü
biçimde yaklaşan bir merkez bulunmuyor; ya ilaç tedavisi veriliyor ya da
psikolojik danışmanlık ve yönlendirme. Fakat kullanıcının arınabilmesi için
dünyadaki örneklerde olduğu gibi sosyal çevresinin değiştirilmesi ve
gerekliyse meslek kazandırma eğitimleri alması gerekebiliyor.
## En yakın Amatem Elazığ'da
Kentte şu an bağımlılara yönelik ayakta tedavi hizmeti veren ya da
psikolojik destek sunan çeşitli birimlerin açılması gündemde. Hastanelerin
ve sivil toplum kuruluşların bünyelerinde açılan bu birimler, terapi,
danışma ve rehabilitasyon gibi hizmetler sunuyorlar. Ancak Hêvî gibi sosyal
güvencesi bulunmayan kişilerin buralardan yararlanması mümkün değil.
Üstelik bu birimler, yataklı tedavi hizmeti de sunamadıklarından soruna
çözüm getirme konusunda yetersiz kalıyorlar.
Yetişkinlere yönelik olan yataklı tedavi merkezi Amatem'in Diyarbakır'da
bir şubesi bulunmuyor. Hevra açık olduğu dönemde maddi imkanı olmayanları
masraflarını karşılayarak en yakın Amatem'in bulunduğu Elazığ'a yolluyordu.
Artık bu imkân yok. Kentte oluşan yataklı tedavi ihtiyacını karşılamak için
bir Amatem inşaatına başlandıysa da Sağlık Bakanlığı'ndaki ödenek sıkıntısı
nedeniyle inşaat durduruldu. Ancak bütün bunlar bir yana, Altıntop’a göre
sorunun gerçekten çözülebilmesi için Sağlık Bakanlığı ile Aile Sosyal
Politikalar Bakanlığından multidisipliner bir ekip oluşturulup, meseleye
bütünlüklü bakılması gerekiyor.
Arka sokakta yeni açılmış bir kafenin sahibi Hêvî’nin çalıştığı yere
giriyor. Hêvî ona „Eleman arıyormuşsun, özgeçmişimi bırakmak istiyorum,
beni alır mısın?“ diye seslenirken gözlerine ümitli bir bakış yerleşiyor.
Sahibi „Olur, bırak“ derken, yüzünü Hêvî’ye çevirmeden ilerleyip boş bir
masaya oturuyor. Hêvî kendi ellerine bakakalıyor, avucunu açıyor. Sol eline
çizili kuş kanatları ve haç işaretine uzun uzun bakıp gülümsüyor.
*Kişinin adı kendi talebi üzerine değiştirildi. Hêvî Kürtçe “umut“ anlamına
geliyor.
29 May 2019
## AUTOREN
(DIR) Figen Güneş
## TAGS
(DIR) taz.gazete
(DIR) Kültür
(DIR) Toplum
(DIR) taz.gazete
## ARTIKEL ZUM THEMA