# taz.de -- İktidar yok, hiç kimseye: Almancayı anarşist şarkılarla öğrenin
> 70'lerde Almanya'yı sallayan solcu rock grubu Ton Steine Scherben'in
> şarkı sözleriyle Almanca'yı öğrenmeyi deneyin.
(IMG) Bild: Anarşist hareketin en önemli sloganlarından: “Keine Macht für Niemand“ (İktidar yok, hiç kimseye)
Almanca zor bir dil. Ben bu dili öğrenmeye geç sayılabilecek bir yaşta,
28’inde başlamış biri olarak bu zorlukla yakından tanışıyorum. Mark
Twain’in “Korkunç Alman Dili“ başlıklı meşhur [1][makalesi] pek güzel
anlatır: Bu dil, kurallarla doludur ve daha kötüsü, bazen kurallara
verilebilecek örnek sayısı, kuralın istisnalarına verilebilecek örnek
sayısından daha az olabilir. Fakat esas mesele yine de bu kuralların
hepsini ezberlemekten ibaret değil. Zorlu Almanca sınavlarında yüksek
performans sergilemiş ama buna rağmen birileriyle iki kelime etmekte müthiş
zorluk yaşayanlar var.
Keza bu dil, kitaplardan öğrenilen kuralları, konuşmak için ihtiyaç duyulan
bir duygu ile birleştirmenin oldukça zor olduğu bir dil. Ben, gramer
kitaplarında bulamadığım bu duyguyu, Ton Steine Scherben isimli bir müzik
grubunda buldum. Ton Steine Scherben, Alman bir protest rock grubu.
Müzikleri, 70’li yılların mücadele ruhunun, devrimci romantizminin
izleriyle dolu. Eğer o romantizmle bağ kurmanızı sağlayacak bir hikâyeniz
varsa, tamam işte: Grubun şarkıları, Almanca öğrenmenize yardımcı olabilir.
Bu yazı ilgilisine Almanca öğrenme derdiyle baş etmek adına bir metot
önerirken, ilgisizineyse çağına damga vurmuş, solcu bir Alman müzik
grubunun kısa hikâyesini aktarma niyeti taşıyor. Tabii günün sonunda
kendinizi molotof kokteylleri üzerine düşünürken, patronunuzu pataklamaya
giderken ya da duvarlara „İktidar yok, hiç kimseye!“ yazarken bulmanız
mümkün. İyi mi, kötü mü, siz karar verin.
Gelelim Ton Steine Scherben'in hikâyesine…
Grup, Berlin’de 1970 yılında, ikisi de “Ralph“ adını taşıyan 20’li
yaşlarındaki iki delikanlı tarafından kuruluyor (gerçek adı Ralph Möbiüs
olan Rio Reiser ile gerçek adı Ralph Peter Steitz olan R.P.S. Lanrue). Rio
Reiser, grubun adının Troya kentinin kalıntılarını ortaya çıkaran arkeolog
Heinrich Schliemann’ın bir cümlesine dayandığını söylüyor: “Was ich fand:
Ton, Steine, Scherben.“ (Bulduğum, balçık -aynı zamanda ses anlamına da
geliyor-, taşlar, cam kırıklarıydı.) Grubun basçısı Kai Sichtermann’a
göreyse bu isim, Doğu Almanya’da bir işçi sendikası olan “VEB Bau Steine
Erden“e uzanan bir çağrışımın ürünü.
İlk şarkılar “Macht kaputt, was euch kaputt macht“ (Sizi kıranı/bozanı, siz
de kırın/bozun) ve “Wir streiken“ (Grev yapıyoruz) içinden özellikle ilki,
anarşist hareketler içinde ve özellikle ev işgalcileri arasında yıllara
yayılan bir popülerlik kazanıyor. Bugün bile bu şarkı, Alman protest
müziğinin temel taşlarından biri olarak anılmaya, protestolarda ve
alternatif mekânlarda çalınmaya devam [2][ediyor]:
[…]
Savaş uçakları uçuyor / Bomber fliegen
Tanklar dolaşıyor / Panzer rollen
Polisler vuruyor / Polizisten schlagen
Askerler ölüyor / Soldaten fallen
Patronları korumak / Die Chefs schützen
Hisseleri korumak / Die Aktien schützen
Hukuku korumak/ Das Recht schützen
Devleti korumak / Den Staat schützen
Bizden! / Vor uns!
Sizi kıranı siz de kırın / Macht kaputt, was euch kaputt macht!
Bu iki şarkının Berlin’in bugün “Küçük İstanbul“ olarak anılan Kreuzberg
semtinde kaydedilmesi ardından grup, şans eseri, bazı kaynaklara göre 50
bin, bazı [3][kaynaklara] göre 100 bin seyircinin önüne çıkma fırsatı
buluyor. Almanya’nın Baltık Denizi üzerindeki adası Fehmarn’da, 6 Eylül
1970’te düzenlenen “Love and Peace“ Festivali’nde sahneye çıkan grup, daha
sonra meşhur olan seyirci ve medya önündeki haşarılıklarının ilk işaretini
de burada veriyor. Rio Reiser, sahnede sanatçıların parasının ödenmediğini
duyuruyor ve seyircileri “organizatörleri yere çalmaya“ davet ediyor. İlk
ateşe verilen, festivali tertip edenlerin bürosu oluyor ve ardından sıra
sahneye de geliyor. Grup, katıldığı festivali kendi çıktığı sahneyle
birlikte ateşe veren bir haşarılar topluluğu olarak kısa sürede nam
salıyor.
Yazılı medyayla iletişim kurmayı asla beceremeyen ve anlaşılan becermek de
istemeyen grubun üyelerinden Nikel Pallat, 1971 yılında WDR televizyonunda
„Ucu açık“ isimli programa katılıyor. Katılımcıların sigaralarını
tellendirerek grubun “Seni kıranı sen de kır“ şarkısını tartıştığı 1971
tarihli programda Pallat, televizyonun boktan, liberal yayınlar yapan bir
organ olduğu ve toplum üzerindeki baskının hiçbir şekilde değişmediği
tespitini yapıyor. Pallat, „İşte bu yüzden bu masayı kıracağım“ diyor ve
cebinde getirdiği baltayı masa üzerine indirmeye [4][başlıyor].
Fakat “masa da masa“, belki kapitalizmi imlercesine kırılmak bilmiyor. Pes
eden Pallat, bu kez mikrofonları yerlerinden kopartıp cebine koyuyor ve bu
mikrofonlara „gerçekten mücadele eden gençler için ihtiyacı olduğunu“
söylüyor.
Sahip oldukları bu radikal tavırla grubun plak üreticileriyle anlaşabilmesi
elbette beklenemezdi. Bu yüzden kendi firmalarını, David Volksmund
Prodüksiyon’u [5][kuruyorlar]. Bunu ilk albüm, “Warum geht es mir so
dreckig?“ (Neden böyle boktan halim?) takip ediyor.
İlk albümdeki şarkıların önemli bölümü, kapitalist kentin ve toplumsal
ilişkilerin ve ailenin bireye “salladığı parmağa“, yüklediği sorumluluklara
isyanı ve özgürlük isteğini içeriyor. Açılış şarkısı “Ich will nicht
werden, was mein Alter ist“ (Babam gibi olmak istemiyorum), evde çocuğuna
“yaptığı işlerin boş olduğunu, bu şekilde hiçbir zaman ailesini
doyuramayacağını ve hatta evlenecek birini bile bulamayacağını“ söyleyen
bir babadan [6][bahsediyor]:
Ama ben babam gibi olmak istemiyorum /Aber ich will nicht werden, was mein
Alter ist
Babam gibi olmak istemiyorum /Ich will nicht werden, was mein Alter ist
Bunu bırakmak istiyorum, para umurumda değil /Ich möchte aufhören und
pfeifen auf das Scheißgeld
Bu böyle devam ederse dünyayla işim kalmaz, biliyorum /Ich weiß, wenn das
so weitergeht, bin ich fertig mit der Welt
Çalışmak hayatı tatlı kılıyor, makine yağı kadar tatlı /Arbeit macht das
Leben süß, so süß wie Maschinenöl
Gün boyu asla yapmak istemediğim şeyler yapıp duruyorum /Ich mach den
ganzen Tag nur Sachen, die ich gar nicht machen will
Patronuma güzel bir dayak çekmek istiyorum /Ich möchte gern mal meinem Chef
die Möbel gerade ziehn
[…]
## İktidar yok, hiç kimseye
Grubun ilk albümden hemen bir yıl sonra, 1972’de çıkan ikinci albümünün
adı, hâlâ Alman anarşist hareketinin en önemli sloganlarından biri: “Keine
Macht für Niemand“ (İktidar yok, hiç kimseye) Albüme adını veren şarkı,
grubun en meşhur şarkısı olmakla kalmıyor, Alman rock müziğinin ölümsüz
klasikleri arasında da [7][sayılıyor]:
Özgür değilim, seçtiğim sadece / Ich bin nicht frei und kann nur wählen
Hangi hırsızın beni soyacağı / Welche Diebe mich bestehlen
ve hangi katilin emirler yağdıracağı/ welche Mörder mir befehlen
Bin kere kanadım ve onlar beni unuttu / Ich bin tausendmal verblutet und
sie ham mich vergessen
Bin kere öldüm açlıktan, onlar boğazlarına dek tıkındılar /Ich bin
tausendmal verhungert und sie war'n vollgefressen
Güneyde, batıda, doğuda ve kuzeyde / Im Süden, im Westen, im Osten, im
Norden
Bizi öldürenler her yerde aynı / Es sind überall dieselben, die uns
ermorden
Her şehirde ve her ülkede / In jeder Stadt und in jedem Land
Yaz bu sloganı duvarların hepsine / Schreibt die Parole an jede Wand
Yaz bu sloganı duvarların hepsine / Schreibt die Parole an jede Wand
İktidar yok, hiç kimseye! / Keine Macht für Niemand!
İktidar yok, hiç kimseye! / Keine Macht für Niemand!
[…]
Grubun o günlerin ardından dalga dalga yayılan şöhreti, Berlin Duvarı’nı da
aşarak Doğu Almanya’ya ulaşıyor ve diktatörlüğün çözülmeye başladığı bir
dönemde, 1987 yılında Doğu Berlin’de bir konsere davet ediliyorlar. (Grup,
1985 yılında dağılıyorsa da özellikle Rio Reiser, grubu temsil etmeyi
sürdürüyor.) Bu konser, binlerce Doğu Almanya yurttaşının istihbarat örgütü
Stasi ve ceberrut devlet aygınının gözleri önünde “Bu ülke o ülke değil!“
diye haykırdığı tarihi bir an olarak kayıtlara geçiyor. Bu büyülü ana ait
maalesef yalnızca bir ses kaydı var ama o bile oradaki duyguyu bir miktar
olsun bugüne taşımaya [8][yetiyor].
Şarkı, esasen kapitalist kentin orta yerinde sıkışıp kalmış birinin özgür
bir ülkeye hasretini anlatıyor; fakat burada, Doğu Almanya Cumhuriyeti'nin
kalbinde, başka bir bunaltının ve özgürlük isteğinin yurduna dönüşüyor. Rio
Reiser, piyanonun başında yalnız. Alkışlar ve çığlıklar arasında tuşlara
usul usul dokunmaya başlıyor ve “Der Traum ist aus“ (Rüya sona erdi)
şarkısını söylüyor:
Rüyamda gördüm, savaş bitmişti / Ich hab geträumt, der Krieg wär vorbei
Sen buradaydın ve biz özgürdük / Du warst hier, und wir waren frei
Ve parıldıyordu sabah güneşi / Und die Morgensonne schien
Tüm kapılar açılmıştı ve boşalmıştı zindanlar / Alle Türen waren offen, die
Gefängnisse war'n leer.
Ne silah kalmıştı geriye ne de savaşlar / Es gab keine Waffen und keine
Kriege mehr.
Bu, cennetti. / Das war das Paradies.
İkinci Dünya Savaşı’nın hemen ardından doğmuş mücadele neslinin ve duvara
karşı doğmuş Alman gencinin kimileyin fazlaca romantizme bulanan
özlemleriyle dolu bir şarkı. Bir rüyadan bahsediyor ama nakaratında
sürekli, “Rüya sona erdi ama onun gerçek olması için her şeyimi vereceğim“
diye haykırıyor. Bir dizesi ise rüyalara dalıp gitmeyi tümden reddediyor ve
yüzünü buz gibi gerçeğe dönüyor:
Var mı yeryüzünde / Gibt es ein Land auf der Erde,
bu rüyanın gerçek olduğu bir ülke? / Wo dieser Traum Wirklichkeit ist?
Gerçekten bilmiyorum. / Ich weiß es wirklich nicht.
Bildiğim tek bir şey var, evet bundan eminim / Ich weiß nur eins und da bin
ich mir sicher:
Bu ülke o ülke değil! / Dieses Land ist es nicht.
Bu ülke o ülke değil!/ Dieses Land ist es nicht.
Ton Steine Scherben, 1985’teki dağılma ardından bir kez daha toparlanıyorsa
da ürettikleri albümler “Unutulmayanlar“ tadında kalıyor ve ilk iki albümün
gücüne bir daha yetişemiyor. Grubun efsanesi, dikbaşlılığın sembol ismi Rio
Reiser ise 20 Ağustos 1996’da, aşırı alkol tüketiminin yol açtığı bir iç
kanama nedeniyle, henüz 46 yaşındayken hayata veda ediyor. Bir dönemler
grubun menajerliğini yapan Almanya Parlamentosu Başkanvekili Claudia Roth,
onu şu cümlelerle [9][anıyor]: “Ben Rio’dan o günlerde anlatamayacağım
kadar çok şey öğrendim. Sahnenin gücü, duyguların büyüsü. Rio gerçekti,
özgündü; o, 'Ben, kendim olmak istiyorum!’ diyen bir çığlıktı.“
Ton Steine Scherben, duyguyla yaşayan ve duyguyla söyleyen bir grup olarak
önemini ve etkisini korumayı sürdürüyor. Şarkıları, daha fazla insana
ulaşabilmek adına bilinçli olarak anlaşılır bir dil tercih etmeleri
nedeniyle de, Almanca öğrenme derdine düşmüş olanlar için bir [10][olanak].
Ben, şarkı sözlerini önce sözlük yardımıyla çevirmeyi, ezberleyene dek
okuyarak takip etmeyi bir yöntem olarak benimsedim ve çok verim aldım. Aynı
dertten muzdarip olan herkese öneririm.
17 Jan 2019
## LINKS
(DIR) [1] http://www.viaggio-in-germania.de/twain-schreckliche-dt-sprache.pdf
(DIR) [2] https://www.youtube.com/watch?v=QT2Hk88qIwQ
(DIR) [3] http://www.tonsteinescherben.de/news/tssstorybeigermanrockev.html
(DIR) [4] https://www.youtube.com/watch?v=tN1GEiO1vmI
(DIR) [5] https://www.tagesspiegel.de/kultur/alles-und-noch-viel-mehr/742374.html
(DIR) [6] https://www.youtube.com/watch?v=DqL8FQZRknQ
(DIR) [7] https://www.youtube.com/watch?v=pvxOQIhdjC0
(DIR) [8] http://www.youtube.com/watch?v=buiArMiXE2g
(DIR) [9] http://www.spiegel.de/einestages/rio-reiser-20-todestag-das-alles-und-noch-viel-mehr-a-1106776.html
(DIR) [10] https://www.indiepedia.de/index.php/Musik_ist_eine_Waffe
## AUTOREN
(DIR) Osman Oğuz
## TAGS
(DIR) taz.gazete
(DIR) Kültür
## ARTIKEL ZUM THEMA