# taz.de -- Tünay Akdeniz: Türkçe Punk'un babası
       
       > Devletin vatandaşın özel hayatına saldırdığı, toplumun gelenek, ahlak ile
       > otoriter modernizm arasına sıkıştığı bir dönemde seks üzerine açıkça
       > şarkı söylemek Punk mıdır?
       
 (IMG) Bild: Akdeniz Türkiye’de punk'un öncüsü olarak görülüyor.
       
       Punk ne demek? İnsan Tünay Akdeniz’in eski parçalarının derlendiği „The
       Godfather of Turkish Punk“ adlı albümü dinlerken kendisine bunu soruyor.
       Şarkılar 1975 ile 1978 yılları arasında yapılmış. Türk-Alman kuruluşu
       Ironhand Records takdir edilecek bir şekilde bu şarkıları Kasım 2017'de
       tekrar piyasaya sürdü.
       
       Müzikal açıdan bakacak olursak, esas itibarıyla Akdeniz, punk müzik
       yapmıyor. O daha çok boyun eğmeyen, kışkırtan punk duruşunu benimsemiş
       biri; Akdeniz’in minimalist şarkı sözleri bugün bile etkileyici. Sözlere
       eşlik eden müzik ise daha çok hard rock tarzıyla örtüşüyor. Hard rock
       ritmik olarak punk müzikten daha kompleks ve daha melodik bir yapıya sahip.
       Tüm bunlara rağmen Akdeniz Türkiye’de punk'un öncüsü olarak görülüyor.
       
       ## Darbeler arasında rock müzik yapmak
       
       Türkiye’de 70’li yıllarda punk ne anlama geliyordu? O zamanlar Türkiye,
       hükümeti generaller tarafından iki kez devrilmiş bir ülkeydi. İslamcı
       partilerin yükselişte olduğu ve ilk defa hükümette yer aldığı dönemlerdi.
       Generaller bir kez daha yönetime el koymadan önce solcularla sağcılar
       arasındaki sokak çatışmaları şiddetlenmişti.
       
       O dönemde Tünay Akdeniz ceketinin üzerine iliştirdiği et parçalarıyla poz
       veriyor, seks üzerine şarkılar söylüyor ve şarkılarını yasaklayan devlet
       radyo ve televizyon kurumu TRT’ye karşı –başarılı olmasa da- dava açıyordu.
       
       Akdeniz’in müzik hayatı ilkokulda başladı. İlkokulda mandolin çalmasını
       öğrendi ve geleneksel halk müziğine ilgi duydu. Ortaokulda darbuka ve
       bağlamayla tanıştı. Babası maden mühendisi olarak iş bulduğu için aile,
       Akdeniz'in doğum yeri olan Sivas-Divriği’den Karadeniz Bölgesi’ndeki
       Karabük’e taşındı. Karabük’te en sevdiği enstrüman olan bateriyi keşfetti
       ve okuduğu lisede ilk rock-n-roll müzik grubunu kurdu. Grubun adı
       „Gölgeler“ oldu. Gölgeler, 1969 yılında efsane sanatçı Erkin Koray’ın
       konserinde ön grup olarak sahneye çıktı.
       
       Akdeniz daha sonra makine mühendisliği okuduğu İstanbul’da gitar çalmaya ve
       şarkı söylemeye başladı. Müziği daha sertleşmişti. Gölgeler’den sonra Grup
       Çığrışım'ı kurdu. Grubun yaptığı müzik folk-pop türündeydi. Çığrışım
       „birlikte gürültü çıkarmak“ anlamını taşıyor. Akdeniz Bölgesi’nde mezar
       başında ağlarken yakılan ağıtlar da „Çığrışım“ olarak nitelendirilir.
       
       ## Kimsenin cesaret edemediği bir tarz
       
       1970’lerin ortalarında pek çok müzisyen, kentsel yaşama ve Batı türünde
       müziğe yönelirken geleneksel müzikal etkilerden uzaklaştılar. Tünay Akdeniz
       ise anadolu müziğiyle batı müziğini birleştirdi. „Tünay Akdeniz ve
       Çığrışım“ adıyla Akdeniz, punk tabirini kendi hanesine yazdırdı ve aynı
       zamanda Türkiye’de daha önce kimsenin cesaret edemediği tarzda müzik
       yapmaya başladı. Akdeniz, bir röportajda ilk Türkçe rock şarkılarını da
       kendisinin söylediğini dile getirdi. Akdeniz’in kendine özgü sesiyle
       söylediği rock şarkılarında karışık bateri ile enerjik gitar soloları ön
       plana çıkıyor.
       
       Tünay Akdeniz, kasım ayında çıkan derleme albümündeki pek çok şarkısında
       kadın-erkek ilişkisini işliyor. „Salak“ adlı şarkıda karısı tarafından
       aldatılan bir adamla dalga geçiyor. „Babam Yazdı Ben Besteledim İşte Aşkın
       Tarifi“ şarkısında bir ilişkinin tanışma, flört ve seks aşamaları konu
       ediniliyor. „Dişi Denen Canlı“ adlı seksist nüanslar içeren şarkıda bir
       kadının portresini çizerken daha da ileri gidiyor.
       
       Devletin vatandaşın özel hayatına saldırdığı, toplumun gelenek, ahlak ile
       otoriter modernizm arasına sıkıştığı bir dönemde süsleyip püslemeden seks
       üzerine açıkça şarkı söylemek Punk mıdır? İnternet gazetesi soL Haber’de
       Murat Beşer, Akdeniz’in hikayesini anlatıyor. Tüm zorluklara rağmen bu
       hikayede dramı, tutkuyu görüyoruz. „Rock“ kelimesinden ötürü plak
       şirketleri tarafından geri çevrilen bir hard-pop hayranının hikayesini
       okuyoruz.
       
       1975 yılı, Kurban Bayramı’nın arifesinde Tünay Akdeniz demo kasetlerini
       İstanbul’daki Kent Plak’a vermek için yola çıkıyor. Plakevi’nin sahipleri
       kayıtlarını dinletmek isteyen sanatçıyı, yağmurda sırılsıklam ıslandığı
       için sempatik buluyorlar ve kabul ediyorlar: Parasız pulsuz bir müzisyen,
       baterisini stüdyoya taşıyan taksiciye ücreti para yerine deri ceketini
       vererek ödüyor. 12 Eylül 1980 tarihindeki darbenin ardından çelik
       fabrikasındaki işini kaybettiğinde bile pes etmiyor.
       
       Zorlu neoliberal politikaların hakim olduğu 80 sonrası dönemden Tünay
       Akdeniz de nasibini alıyor. İşşizliği altı yıl sürüyor. Altı yılın sonunda
       Üsküdar’da bir plakçı dükkanı açıyor. Dükkanın adını „Melodi“ koyuyor ve
       öncelikle hard rock ile heavy metal plakları satıyor. Albümleri posta
       yoluyla ülkenin diğer bölgelerine de gönderiyor. Dükkan benzer fikirli
       insanların buluşma noktasına dönüşüyor: Hem satış yapılıyor hem de fikir
       alışverişinde bulunuluyor.
       
       ## 80'li yıllar ve Akdeniz'in açtığı yol
       
       Akdeniz 1987 yılında dükkanını yeni lisans yasası sebebiyle kapatmak
       zorunda kalıyor. Bir kez daha devlet yoluna set çekiyor. O zamana kadar
       punk müzik grubu olmayan Türkiye’de 1987’de ilk „gerçek“ punk grubu
       kuruluyor: Headbangers. Batıda punk ölü ilan edilmiş, çoktan tarihe
       karışmışken, bu tarz Türkiye’de on yıllık bir gecikmeyle başlıyor.
       
       Tünay Akdeniz kariyerinde yalnızca üç 45’lik yaptı ama kendisinden sonra
       gelen genç rock gruplarının önünde yeni yollar açtı. Müzik eleştirmeni ve
       yazar Naim Dilmener, Akdeniz'in müziği için „Bizim buraların ruh halleri,
       olduğu gibi şarkılara aktarılmıştır. Söz ve melodileri Batılı
       meslektaşlarının paralelinde değil, tamamıyla kendine özgü bir biçim ve
       tarzda yeniden yaratmıştır.“ ifadelerini kullanıyor.
       
       Kuruluşunda Batı'yı kendine örnek almış bir ülkenin, askeri darbelerle her
       dönemde otokratik uygulamalara maruz bırakılan toplumu için Batı'nın
       müziğinden esinlenmek bir ikilem taşıyor. Akdeniz'in müziği bir yandan
       Batı'dan ilham alırken, her daim içinde bulunduğu toplumun sıkışmış ruh
       halini yansıtıyor. Akdeniz’e Punk etiketini yapıştıran kişi, „Çığrışım“
       grubunun yapımcısı Nazmi Şenel olsa da Akdeniz’i Türk punk müziğinin öncüsü
       yapan unsur tam olarak da bu.
       
       18 Sep 2018
       
       ## AUTOREN
       
 (DIR) Volkan Ağar
       
       ## TAGS
       
 (DIR) taz.gazete
 (DIR) Kültür
 (DIR) taz.gazete
       
       ## ARTIKEL ZUM THEMA