# taz.de -- Patataz – kelime bilimi: Godfather misali
       
       > Mahalle kabadayılarının anlaşmazlıkları çözmek için verdikleri karara
       > racon derler. Peki kim, kime, nerede, ne zaman ve niçin racon keser?
       
 (IMG) Bild: “Eğer racon kesilecekse bu raconu bizzat kendim keserim.“
       
       Bir kelimenin bir dilden diğerine geçerken anlamının değişmesi ilgi çekici.
       Örneğin Türkiye’de pavyonlarda müşterilere onların kız arkadaşları gibi
       davranmakla görevli kadınların işine konsomasyon, bu kadınlara da
       konsomatris denir. Fransızcadan aldığımız bu iki kelimenin asıl anlamları
       sırasıyla “tüketmek“ (consommation) ve “tüketici“ (consommatrice).
       
       Türkiye’de consommation yapan consommatrice’ler de tüketir hem de bol bol
       tüketir ama hesabı masalarına oturdukları müşterileri öder. Bu
       işletmelerdeki mönülerde de her şey için açık açık iki fiyat yazar: Müşteri
       kendi içerse yirmi lira olan içki, konsomatris tarafından içilirse kırk
       liradır. Gerçi duyduğum kadarıyla öyle yerlerde yiyip içilenin önemi
       olmuyor çünkü bir şekilde cebinizde ne kadar para varsa alıyorlar.
       
       ## Bir tür “girlfriend experience“
       
       Bildiğim kadarıyla Almanca’da konsomatris’i karşılayan bir kelime yok.
       (Amerikan İngilizce’sinde 1930’larda “B-Girl“ var ama B-Girl de tam
       karşılamıyor çünkü konsomatrisler, müşterileriyle, içki ısmarladıkları
       sürece “kocacığım, sevgilim“ falan diye konuşup, öyle davranıyorlar. Bir
       tür “girlfriend experience“ ama seks yok, bütün ilişki masada sevgili gibi
       davranmak.
       
       Bu ilişkide “kocacığım“ hitabının çok kullanılmasından anladığım kadarıyla
       kendi eşiyle içkili yerlere gitmek istemeyen, hatta eşinin evden çıkmasını
       bile hoş karşılamayan erkekler, filmlerde falan gördüğü insan gibi karı
       koca bir yere gidip iki kadeh içki içenlere olan özentilerini bu şekilde
       gideriyorlar.
       
       ## Racon kesen serseriler
       
       Benzer bir kelimesiyse racon. Türkçe’den geçmiş hâlini Duden’de bulamadım
       ama Duden’de 2013’te Almanya’da yılın gençlik kelimesi seçilen Babo’yu da
       bulamadım. Bakarsınız Haftbefehl kardeşimiz (Hafti Abi) bir de racon diye
       şarkı yapar da bu sefer “die Racon“ diye yepyeni bir kelime armağan
       ediverir Almanca’ya.
       
       Racon bize İtalyanca’dan geçmiş, İtalyanca’da gerekçe, mantık kullanma
       anlamı var. Bizde ise argoda mahalle kabadayılarının anlaşmazlıkları çözmek
       için verdikleri karar, bir tür itlik kopukluk muktesabatı belirleme
       anlamına kavuşmuş. O yüzden Türkçe’deki racon kelimesinin karşılığı olarak
       itlik kopukluk muktesabatı anlamına gelen bir Almanca kelime varsa o da
       kullanılabilir.
       
       Neticede bu racon kesen, birbirini bıçaklayan, adam döven, haraç kesen
       serseriler, aralarında bir sorun yaşadıklarında polise, savcıya, hakime
       gidecek değiller. Bu adamlar zaten toplumun üzerinde uzlaştığı kuralları ve
       çerçevesinde hareket ettiği kanunları her gün çiğniyorlar ve “racona“
       ihtiyaç duydukları konular da en hafifinden ihkak-ı hak, yani hiçbir
       yetkiye sahip olmadan adaleti sağlama konuları.
       
       ## Marlon Brando ve Robin Hood
       
       Hani ünlü Godfather filminin başında Marlon Brando kendisine gelen
       sorunları çözüyor ya, işte ona racon diyebiliriz herhâlde. Dikkat ederseniz
       Marlon Brando “racon keserken“ kendisine gelenlerin dertlerine o an için
       derman oluyor, sorunlarını çözüyor ama bir yandan da onları kendine borçlu
       kılıyordu.
       
       Zaten bu dünyadaki organize suç şebekelerinin herhâlde tarih boyu
       kullandıkları bir yöntem: Robin Hood zenginden alıp fakire veriyorsa bile
       muhtemelen zenginden on alıp fakire bir veriyor ama karşılığında da yeri
       geldiğinde fakirin kendisini saklamasını, peşine düşen olursa korumasını
       falan sağlamış oluyordu.
       
       Zamanında Anadolu eşkıyaları halk tarafından seviliyorsa halkın
       karşısındaki güçlerle savaştıkları için seviliyordu. Ha bir faydaları
       oluyorsa da dediğim gibi karşılığında bir çıkar beklentileri de oluyordu.
       
       ## Kabadayı yolu
       
       Yine aynı şekilde, garip bir şekilde romantize edilen İstanbul kabadayıları
       da egemenliklerini kurdukları mahallede halka boşuna çorba dağıtmıyor, yeri
       geldiğinde kendi işlediği suçları üstlensinler, kanuna karşı kendisine
       kalkan oluştursunlar diye dağıtıyordu.
       
       Mahalle halkı kendi aralarındaki sorunları da karakola, mahkemeye taşımak
       yerine daha kısa yoldan ve beklemeden çözmek için kabadayıya başvuruyordu.
       Zaten biri kabadayıya değil de mahkemeye taşısa bu sefer kabadayının
       kestiği racona ters bir iş yapmış olacağı için başı belaya giriyordu.
       
       Kısacası raconu kimler keser dediğimizde, otomatik olarak yaşadıkları
       sorunları hukuk yoluyla çözmeye niyeti olmayan, mahalle halkına korku salan
       serseri takımı keser diyebiliriz. Bu kabadayıların, bir yandan mahallede
       terör estirmeye devam etmek, bir yandan da yarattıkları terörü mahalle
       halkının gözünde meşru kılmak için ortaya koyduğu hukuka aykırı, ipe sapa
       gelmez kurallara racon deniyor.
       
       ## “Mahkemeye güvenmeyin, kanun benim“
       
       Eğer bir yerde racon kesen birileri varsa, orada bildiğimiz anlamda bir
       hukuk yok demektir. Raconu kesen, egemen olduğu mahallenin içinde olduğu
       dünyanın, üzerinde uzlaşılmış hukuk kaidelerine uymayı reddettiği,
       mahallesinde kendisinin koyduğu ve elbette hepsi eninde sonunda kendi
       çıkarlarını gözeten kuralların dışında başka bir hukukun, kanunun
       uygulanmasını istemediği için racon keser.
       
       Racon kesmek, halka “Boşuna mahkemeye, polise, mahallenin dışındaki dünyaya
       güvenmeyin, buraların haracını da ben yerim, bahşişini de ben dağıtırım,
       kanunu da benim!“ demekten ibarettir.
       
       3 Sep 2017
       
       ## AUTOREN
       
 (DIR) Barış Uygur
       
       ## TAGS
       
 (DIR) taz.gazete
 (DIR) Toplum
 (DIR) Patataz
 (DIR) taz.gazete
       
       ## ARTIKEL ZUM THEMA